1.6. Inbreeding Depression
Bugün Lizard cinsi kanaryalar üzerine yapılan inbreeding depression konulu bir genetik çalışmadan bahsedeceğim. İtalyan veteriner F. Cecchi önderliğinde yürütülen çalışmada 471 kanarya inbreeding katsayısı yüksek ve düşük olan bireyler olmak üzere iki gruba ayrılıyor.
Yapılan değerlendirmeler neticesinde inbreeding katsayısı yüksek olan grupta, yarışma değerlendirme kriterleri bağlamında pozitif etkiler görülebiliyor. Ancak tespit edilen negatif etkiler çok daha çarpıcı!
Yıllar süren çalışma sonucunda Inbreeding katsayısı yüksek grup için ortalama ömür 4.32, hayata getirilen canlı yavru sayısı 7.07 ile outbred grubun yakaladığı rakamların (5.33-11.97) oldukça gerisinde kalıyor.
Inbreeding eşleşmelerle yol açtığımız runs of homozygosity’nin (ROH) yarışçılık performansına pozitif etkilerinin de bulunabildiğini biliyoruz.
Ancak uzun vadede yetiştiricilik söz konusu olduğunda bu inbreeding eşleşmeler bizi erken kısrak/aygır kayıpları ve fertilite problemleriyle yüzleştirebilir. Yetiştiricilik sezonu yaklaşırken bu durumu da mutlaka göz önünde bulunduralım.
1.7. Przewalski’lerden Öğrendiklerimiz
Pedigri teorileri belirli kurallar dahilinde genetik aktarım tahminleri üzerine kuruludur. Genetik aktarım dinamikleri bazı kesinliklerin yanı sıra çokça bilinmezlik içerir. Bugün konumuz önemli bilinmezlik kaynağı baskın/çekinik genler. Başrol oyucularımız ise Przewalski Atları.
Przewalski Atları yeryüzünde varlığını sürdüren son yabani at cinsi. Bize yarış atlarının, yapay seçilim ile atalarından ne kadar farklılaştığını gösterdikleri için çok önemliler. Fotoğrafta da görüldüğü üzere hepsi oldukça küçük yapılı “wild bay” donlu atlar. Taş gibiler!
Peki bu farklılaşma nasıl gerçekleşti? Bunu anlamak için atların evcilleşmesi ile hangi faktörlerin değiştiğine odaklanmamız gerekiyor. Evcilleşme ile güvenlik ve besin bulma kaygılarının kalmadığını, üreme rekabetinin de ortandan kalktığını tahmin edebiliriz.
Bu değişikliklerle, bozkırda kamuflaj sorunu yaratan donlar atık hayatta kalabilirler. Besine ulaşım amaçlı dönemsel uzun mesafeli göçler olmadığından kompakt yapı gerekliliği ortadan kalkar. İnsan eliyle, yapılacak işe yönelik seçilimle fenotip farklılaştırılabilir.
Neticede yapay seçilim, mutasyonlar yardımıyla yabanda hayatta kalmanın anahtarı olan özelliklerin köreltilmesi pahasına, evcilleşen atın yeni işinde başarılı olmasını sağlayacak özelliklerin kazandırılmasına hizmet eder.
Yarış atlarında işte bu yeni işin şatları çok belirgindir. Eleme yöntemi çok organize ve başarılıdır. Üreme son derece kontrollü ve amaca yöneliktir. At yarışları yapay seçilimin etkilerinin en üst düzeyde gözlemlenebildiği alanlardandır.
Baskın/Çekinik gen konumuza bağlayacak olursak,
-Genellikle yaban genler baskın, yapay seçilimle yaşamasına izin verdiğimiz mutasyonlar ise çekiniktirler.
-Yani baskın genler “KÖTÜ” değil “SIRADAN”dır. Yabanda hayatta kalmanın garantisi olan genlerdir.
-Ama biz düzlemi değiştirip sıra dışı yarış performansını merkeze koyduğumuz için baskın genleri kötü olarak algılarız.
-Yabanda hayatta kalmak için çok önemli olan bu özellikler yarış pistinde ayak bağı olurlar.
Baskın genlerin verdiği “sıradan” özelliklerden kurtulmanın tek yolu baskın aleli gen havuzundan çıkartmaktır. Mesela tamamı al taylardan oluşan kapalı bir “studbook” yaratırsak hiçbir tayın doru doğmayacağından emin olabiliriz.
Peki mutasyonlar her zaman lehimize mi çalışırlar?
– Hayır! İki ucu keskin bıçak gibidirler. Birçok genetik hastalık mutasyona uğramış çekinik alel çiftinin bir arya gelmesinin sonucudur.
Rasmussen ve line-breeding ile amaçladığımız 3+ nesil boyunca yetiştiricilikte kalabilmesiyle negatif otozomal çekinik alel barındırma ihtimali düşük, pozitif otozomal çekinik alel barındırma ihtimali yüksek kromozom çiftlerini bir araya getirmektir.
Eğer line-breeding yapılan aygır veya Rasmussen yapılan kısrak pedigrinin doğru karelerinde ise, otozomal ile kalmayıp eşeysel çekinik alel çiftlerini de bir araya getirebiliriz ki işte o zaman işler değişir.
Yakın inbreeding ile denenmemiş çekinik alel çiftlerini bir araya getirmek ise büyük oranda felaketle sonuçlanır.
Yetiştiricilik sezonunda tüm yetiştiricilerimize Bold Pilot kadar hızlı Przewalski’ler kadar sağlam taylar diliyorum.
