1.4.Görünüşün Performansa Etkileri (%12.5)
Genetik konularımıza geri dönelim. Bugün “Safkanlarda don, akıtma ve seki tiplerinin performansa etkileri var mıdır? Bize yetiştiricilikte kullanabileceğimiz bilgiler verir mi?” sorularını cevaplandırmaya çalışacağım.
Hemen cevabını vererek başlayayım. Sonra genetik altyapısını açıklayarak detaylara ineceğiz.
Cevap: Evet! Ancak en uygun şartlarda dahi don, akıtma ve seki tipleri bize büyük resmin yalnızca %12,5’ini gösterebilir.
Peki neden %12,5 Bunu açıklamak için önce atların don, akıtma ve seki özelliklerini aldıkları 5 genden bahsedelim.
– Extension (MC1R)
– Agouti (ASIP)
– Gray (STX17)
– White (KIT)
– Splash White (MITF)
Bir tayın al, doru, yağız veya kır olmasını belirleyen genler Extension (MC1R), Agouti (ASIP) ve Gray (STX17) genleridir.
Akıtma ve sekiler ise çok daha komplex bir yapının ürünüdür. White (KIT) ve Splash White (MITF) genlerinin kontrolünde şekillenirler.
Extension (E) geni kıl foliküllerinin kızıl veya siyah pigment üretmesini sağlar. Görevini yerine getiremeyen hali “e” ise kıl folikülünün siyah pigment üretememesine sebep olur. “e” çekinik olduğundan bu durumun gelişmesi için her iki alelin de “e” olması gerekir.
Bu durumda “EE”, “Ee” şeklindeki alel çiftleri Doru ve Yağız donlu taylar üretebilirken “ee” çifti taşıyan taylar yalnızca Al donda doğabilirler.
Agouti (A) geni ise siyah pigmentin dağılım alanlarını sınırlar. Görevini yerine getiremeyen hali “a” ise bu sınırlamanın yapılamamasına ve tüm vücut kıllarının siyah olmasına sebep olur. “a” çekinik olduğundan bu durumun gelişmesi için her iki alelin de “a” olması gerekir.
Gray (G) geni ise baskındır. Bu gene sahip atlar hangi donda doğarsa doğsun zamanla pigment kaybı yaşayıp kırlaşırlar.
Tüm bu faktörleri birleştirdiğimizde:
Bu üç genin kombinasyonu ile şöyle bir don tablosu çıkar:
%12,5’mize dönecek olursak:
Don, akıtma ve seki tiplerine bakarak tayımızın bu 5 geni ve dolayısıyla içinde bulundukları 4 kromozom çiftini hangi atalarından aldığını belirleyebiliriz.
-Kromozom 3 (MC1R, KIT)
-Kromozom 22 (ASIP)
-Kromozom 25 (STX17)
-Kromozom 16 (MITF)
Daha önceki yazılarımda atların 32 çift kromozomu olduğundan bahsetmiştim. İşte bu 32 kromozom çiftinden 4’ünün adresinin bilinmesi ise büyük resmin %12,5’ine tekabül ediyor.
-Mesela Hız Geni (MSTN) 18 numaralı kromozomda yer aldığından don ve nişanelerle ilişkilendirilemez.
Kaneko
Gelin büyük resimde neler görebiliriz örneklendirelim:
Bir Kaneko tayı babasından 32 ve annesinden 32 kromozom alacaktır. Burada bir şans faktörü söz konusu değil. Ancak tayının Kaneko’dan aldığı 32 kromozomun, Kaneko’nun babası Pivotal’den aldığı kromozomlar mı yoksa annesi Kalimat’den aldığı kromozomlar mı olacağı tam bir genetik piyangodur.
Yazı tura da 32 kez yazı atmaya eş değer bir şans olsa da bir Kaneko tayının büyük annesi Kalimat veya büyük babası Pivotal’den hiçbir genetik materyal almamış olma ihtimali mevcuttur.
İdeal ihtimalde bu dağılım 16-16 olacakken, 24-8, 30-2, 12-20 olmaması için hiçbir sebep yoktur. Bu nedenle en azından 4 kromozom üzerinde yorum yapabilmek piyangonun hangi yönde işlediği konusunda bize fikir verebilir.
Kaneko Al taylar veren ama Yağız taylar vermeyen Doru bir aygır olduğu için don kombinasyonu “AAEegg” şeklindedir.
Ayrıca sekisiz dört ayak ve alında kartopu nişanelerini de bir kenara not edelim.
Kaneko’nun Al taylarında babadan gelen extension “e” genini içeren 3 numaralı kromozomun Kaneko’nun babası Pivotal’den geldiğini kesin bir ifade ile söyleyebiliriz. Çünki bu kromozom anneden gelse idi tay “E” alacak ve doru olacaktı.
Öte yandan 3 numaralı kromozom ile aynı zamanda KIT geni de taşındığından Pivotal’in nişaneleri (sekisiz, akıtmasız) de kısmen taşınacaktır.
Pivotal
Bu durumda Kaneko’nun bir Al tayında geniş akıtma ve ayak sekileri görülüyorsa, tayın Splash White (MITF) genini dolayısıyla 16 numaralı kromozomunu Kalimat’dan aldığını tahmin edebiliriz.
Kaneko’nun akıtma ve sekisiz Koyu Doru taylarında ise Agouti (ASIP) geninin dolayısıyla 22 numaralı kromozomun Polar Falcon – Pivotal yolu ile geldiği tahminini yürütebiliriz.
Yalnızca Kaneko özelinde pedigrisi incelenerek yapılan bu çıkarımlar, neticede tablodaki önermeleri yapmamıza olanak verir. Ayrıca her aygır özelinde yakın aile genetik özellikleri incelenerek bu tip çıkarımlar yapılabilir.
Bu uzun içeriği zaman ayırıp okuyan herkese teşekkür ederim.
