1.5. Aygır Alımlarıyla Sınıf Atlamak
TJK’nın aygır alımları sonrası gündem olan bir soru var. Üst düzey aygırların ithali ile yetiştiricilikte sınıf atlanabilir mi? Aslında bu soruya en doğru cevabı Sn. Sadun Oktav verdi. “evet ama biraz zaman alır.” Ben de bu durumun genetik alt yapısını açıklamaya çalışacağım.
Hemen belirteyim, tabi ki yetiştiricilikte sınıf atlamanın yolu yalnızca genetikten geçmez. Öncelikle onlarca altyapı eksikliğinin giderilmesi gerekir. Ancak konumuz pedigri olduğundan ben işin sadece bu tarafına değineceğim.
64 sayısına daha önceki yazılarımdan aşinasınız. 32 çift yani toplam 64 kromozom! İnsanlarda 46 olan bu sayı atlarda 64. Peki başarısız bir kısraktan alınan genetik materyalin ihtimalen sıfırlanması için kaç nesil geçmesi gerekir?
Senaryomuzda başarısız kısrağımızın kısrak namzeti dişi tayına 32 kromozom vereceğini biliyoruz. 32 kromozomu da istenmeyen ilan edelim. Bu dişi tay ise bu 32 kromozomun şans faktörüne bağlı olarak 0 ila 32’sini kendi kızına geçirecektir. Ama ideal durumda bu sayı 16 olacaktır.
İkinci nesilde hiç genetik materyal vermeme ihtimali 2^32 yani yaklaşık 4 milyarda 1’dir. Biz ideal durum ile devam edecek olursak her nesilde yarılanacak bu sayı 32-16-8-4-2-1 şeklinde azalarak %50 ihtimalle 7. nesilde sıfırlanacaktır.
Bu da şu demek oluyor. Mesela fotoğraftaki Percheron ırkı kısrağı ve doğacak kızlarını da yapay seçilimsiz şartlarda 7 nesil boyunca safkan İngiliz aygırlar ile çiftleştirirseniz, ihtimalen 7 nesil sonunda bir safkan İngiliz tay elde edersiniz.
Peki sizin 7 nesil yani yaklaşık 40 yıl bekleyecek zamanınız var mı? Eğer yoksa aygır alımlarının yanı sıra süreci hızlandırmak için kısrak ithalatı yapmak ve onların kızları vasıtasıyla kısrak stokunun modernleştirilmesi de elzem bir durum.
Japonlar nasıl başardı sorusunun cevabı da aslında burada yatıyor. Japonlar hem parlak aygır namzetleri aldılar hem de yüzlerce kaliteli kısrak ithal ettiler. Bu kısraklar da bugün yaratılan yerli aygırlarının pedigrilerinde önemli roller oynadılar.
Biz de başaralım! Bir yandan kendimize özgü başarılı kısrak familyalarını yaşatalım bir yandan da ithal kısraklar ile kısrak stokumuzu modernleştirelim. Bunu yaparken de kısrak familyalarının başarı trendlerini ve yakın aile üretkenliğini göz önünde bulunduralım.
Not: mtDNA yalnızca anneden kızına geçtiği için aslında genetik materyalin sıfırlanması mümkün değildir. Bu durum fizik sorularında sürtünmenin ihmal edilmesi gibi ihmal edilmiştir.
